Tình trạng “được mùa mất giá – được giá mất mùa” và “giải cứu nông sản” không còn xa lạ với nông dân. Các loại nông sản này hầu hết là những loại cây năng suất cao, nhanh cho thu hoạch, dễ thu hồi vốn nhưng quá trình từ thu mua đến tiêu thụ lại khá phức tạp và nhiều rủi ro, ảnh hưởng lớn đến cả nhà sản xuất và người tiêu dùng. Các chuỗi cung ứng nông sản ngắn đã được các quốc gia áp dụng thành công có thể xem là một giải pháp hữu hiệu cho những vấn đề trên.
Nâng cao giá trị nông sản và sức cạnh tranh với mô hình chuỗi cung ứng ngắn
Chuỗi cung ứng nông sản ngắn bao gồm toàn bộ hệ thống sản xuất, phân phối, tiêu thụ nông sản, từ giai đoạn đầu tìm nguồn cung cho đến việc cung cấp sản phẩm đến tay người tiêu dùng. Cách thức tối ưu hóa quá trình sản xuất, vận chuyển, lưu kho phải được ưu tiên hàng đầu, đồng thời các nhà quản lý phải giải quyết các khó khăn và đem lại giải pháp hiệu quả trong việc cung ứng nông sản, chọn cách vận chuyển, tiêu thụ nông sản.
Lợi ích của mô hình cung ứng nông sản ngắn
Chuỗi cung ứng nông sản đem lại các lợi ích chính:
- Về kinh tế, chuỗi cung ứng được vận hành đúng cách sẽ giúp giảm bớt các chi phí trung gian và nhiều chi phí phát sinh khác, nông sản được chuyển thẳng từ nơi sản xuất đến người tiêu dùng, giúp thu được lợi nhuận cao hơn, hạn chế rủi ro bị ép giá ở khâu trung gian. Hơn nữa, chuỗi cung ứng giúp tiết kiệm thời gian vận chuyển nông sản nên người dùng không chỉ mua hàng với giá cả hợp lý hơn mà còn mua được sản phẩm tươi ngon hơn.
- Về xã hội, lòng tin của người tiêu dùng về chất lượng các sản phẩm nông sản được củng cố hơn, tăng giá trị tiêu dùng của nông sản nội địa.
- Về mặt môi trường, khoảng cách giữa quá trình sản xuất và tiêu thụ ngắn đi dẫn đến các chi phí về thu hoạch, bảo quản, vận chuyển được giảm đáng kể, góp phần giảm thiểu những tác động tiêu cực đến môi trường.
Các loại hình của chuỗi cung ứng nông sản ngắn
Hiện nay có 3 loại hình chính của chuỗi cung ứng ngắn gồm:
- Nông dân tự bán hàng trực tiếp (direct sale by individuals): với mô hình này, nông dân tự mở cửa hàng để bán trực tiếp sản phẩm của mình hoặc bán sản phẩm của các trang trại khác. Người bán cũng có thể triển khai cửa hàng trực tuyến (online) để tiếp cận thêm lượng lớn người tiêu dùng.
- Bán hàng trực tiếp qua các nhóm (collective direct sale): các hộ nông dân, nhà sản xuất, trang trại hợp tác cùng nhau để bán sản phẩm của mình.
- Người tiêu dùng – nhà sản xuất – đối tác: người tiêu dùng đóng vai trò chủ động trong việc hỗ trợ các chuỗi cung ứng của các sản phẩm địa phương qua các thỏa thuận ký kết tiêu bao sản phẩm giữa người tiêu dùng và nhà sản xuất.
Chuỗi cung ứng nông sản ngắn – nhìn từ thành công của các quốc gia lớn
Chuỗi cung ứng nông sản của Pháp
Các chuỗi cung ứng tại Pháp – đất nước với sản lượng xuất khẩu nông sản đứng thứ 2 trên thế giới, được hình thành với đặc trưng là chỉ duy trì tối đa một đơn vị trung gian trong chuỗi. Quá trình vận hành chuỗi gồm các giai đoạn chính như sau:
- Tiền khởi động: nhà quản lý xây dựng chuỗi bằng cách kết nối các hộ nông dân, trang trại sản xuất và bán sản phẩm tại các siêu thị và cửa hàng vùng.
- Khởi nghiệp: nhà quản lý xây dựng các quy tắc vận hành chuỗi và người nông dân phải cam kết tuân thủ các quy định của chuỗi (ví dụ: các sản phẩm tham gia chuỗi phải được bán tại cửa hàng của vùng, sản phẩm sẽ được quản lý theo mã vạch, các nhà sản xuất sẽ thống nhất một mức giá cho từng loại sản phẩm để tránh cạnh tranh,…)
- Đánh giá: giai đoạn đánh giá thành công, hạn chế và phương pháp cải thiện chuỗi cung ứng. Các nhóm truyền thông, giám sát và kiểm tra chất lượng, quản lý lao động sẽ tham gia các cuộc họp định kỳ trong khoảng thời gian từ 4 đến 6 tuần để thảo luận, điều chỉnh các nguyên tắc hoạt động của chuỗi.
Từ khi áp dụng mô hình chuỗi cung ứng, Pháp đã trở thành một trong những quốc gia có số lượng hộ nông dân tham gia chuỗi nhiều nhất, với tỷ lệ trang trại tham gia hình thức bán hàng trực tiếp lên đến gần 25% trong tổng số các trang trại tại Pháp. Mô hình này cũng được phát triển rộng trong các thành phố lớn, với hơn 400 hộ nông dân vùng ngoại ô tham gia vào chuỗi cung ứng các cho các mô hình bán cà phê tại Paris.
Chuỗi siêu thị thực phẩm tươi sống TOPS tại Thái Lan
TOPS là chuỗi cung ứng hàng đầu tại Thái Lan chuyên cung cấp các sản phẩm tươi, hữu cơ và sản phẩm nhập khẩu chất lượng cao, an toàn, giá cả phải chăng. Các nhà cung cấp có thể tham gia chuỗi theo 2 cách: qua mạng lưới nông dân theo hợp đồng, trong đó người mua là người cung cấp ưu tiên, hoặc qua các hiệp hội nông dân phi chính thức để kết nối với các nhà bán lẻ.
Trang web chuyên về nông sản Aitojamakuja.fi của Phần Lan
Thay vì cạnh tranh, các nhà sản xuất liên kết với nhau để sản xuất và buôn bán sản phẩm. Trang web Aitojamakuja.fi hỗ trợ kết nối hơn 3000 doanh nghiệp sản xuất các sản phẩm địa phương. Người tiêu dùng có thể tìm kiếm và đặt hàng các sản phẩm địa phương thông qua trang web.
